Friday 26 March 2010

inferior, superior

inferior malsupera, suba;
sub(rang)ulo
superior super‑a, ‑ulo; elita

Mia trakto de tiuj du vortoj nun ŝajnas al mi esti ne tre kontentiga.
La du vortoj havas latinan originon: inferior estas la komparativo de la adjektivo inferus ‘suba, malsupra’, dum superior paralele estas la komparativo de superus ‘supra, supera’.
En la ĉiutaga angla lingvo la plej ofta senco de inferior estas ‘malbonkvalita, malpli bona’, kaj la plej ofta senco de superior estas ‘bonkvalita, pli bona’.
Tamen en Esperanto (mal)supera rilatas plej ofte al rango, ne al kvalito. Por la fizika senco oni diras (mal)supra (aŭ suba, sed ial ne malsuba).
Ekzemplofrazoj el LDOCE:
wine of inferior quality [vino de malbona kvalito, malaltkvalita vino]
Their performance was inferior to that of other teams. [Ilia atingo estis malpli bona ol la atingo de la aliaj teamoj.]
I always felt slightly inferior to her. [Ĉiam mi sentis min iom malsupera al ŝi.]
He refused to accept a job of inferior status. [Li rifuzis akcepti malpli bonan postenon, postenon de malpli alta rango.]
Your computer is superior to mine. [Via komputilo estas pli bona ol la mia.]
Making fun of women makes him feel superior. [Moki virinojn igas lin senti sin supera, senti sin pli bona (ol ili).]
a superior officer [supera oficiro, oficiro pli altranga]
Eble do la artikoloj prefere tekstu
inferior malpli bona; malbona, malaltkvalita; malsupera; sub(rang)ulo
superior pli bona; tre bona; super‑a, ‑(rang)ulo

Saturday 20 March 2010

sankcioj

Ĉu en Esperanto ekzistas vorto kun du signifoj, el kiuj unu estas la malo de la alia? Ĉu sankcio estas tia vorto?
Korespondanto el suda Anglujo skribis
Having listened to Stephen Fry in his BBC 4 talks ‘Fry’s Delight’, I was introduced to the word “contranym”, which means the opposite of itself e.g. fast, wicked and cool etc. I noticed in your new dictionary that the word sanction is sankci-o, -i in Esperanto and wondered if this has the two contradictory meanings of approval and penalty. Therefore, does this mean that a contranym exists in Esperanto as well, surely not or maybe it does.

Mi respondis
The PIV entry for sankci/o embraces both the positive meaning (confirmation, approval) and the negative one (measure taken to enforce compliance with a decision or a law). However it also unites both by giving a general definition: an action taken by an authority to determine whether or not someone’s action conforms to specified standards.
* sankci/o. Ago de aŭtoritata instanco, kiu konstatas la konformecon aŭ nekonformecon de ies ago kun difinitaj normoj, k konsekvence
1 Konfirmo aŭ aprobo fare de aŭtoritata instanco…
2 Rimedo, aplikata por devigi homojn obei leĝon…
3 Rimedo, aplikata laŭ internacia juro por devigi ŝtaton submetiĝi al decido de internacia organo…
~i (tr) Doni ~on al io.

Checking in tekstaro.com, I find that in classical usage (including Zamenhof’s) we get only the positive meaning. But in modern texts, exemplified by articles from Monato, the negative meaning predominates.

En tekstaro.com la unua ekzemplo de la negativa senco (‘punrimedo’) ja venas el Monato, do povus datiĝi plej frue nur de la jaro 1997. Antaŭ tio, ĉiuj uzoj de la vortoj havas la pozitivan sencon (‘aprobo’), ekz-e ĉe Zamenhof (kongresa parolado, Dresden, 1908)
Nun la unuan fojon nia kongreso aperas sub la oficiala sankcio de regnestro kaj registaro; mi estas certa, ke la esperantistoj alte taksos la gravecon de tiu ĉi fakto; mi esperas, ke ĝi estos komenco de tiu nova tempo, kiam nia ideo ĉesos esti penado de nur privataj personoj, sed ĝi fariĝos grava tasko por la registaroj de la mondo.

Mi ne scias ĉu la PIVa ombrela difino (ago de instanco por konstati (ne)konformecon) havas solidan juran, etimologian aŭ logikan bazon. Aŭ ĉu ĝi estas nura vortarista truko por eviti, ke la vorto tro evidente havu du memkontraŭdirajn signifojn?
Ĉar EED estas konciza vortaro, kaj ĉar la angla sanction estas same dusenca, sufiĉas
sankci/o, ~i sanction
kaj
sanction sankci-o, -i

Saturday 13 March 2010

revivigo!

La nova eldono de la vortaro estas nun en la manoj de la publiko.
Eksperimente, mi restarigas ĉi tiun blogon kiel forumon por noti eventualajn erarojn, mankojn, kritikindaĵojn kaj plibonigindaĵojn.
Provizore, mi aperigos unu novan afiŝon en ĉiu semajno.

Ĝis nun la sola grava preseraro, kiun mi trovis mem, estas sur la klapo de la kromkovrilo de la bindita versio. Aperas la angla vorto the en la mezo de Esperanta teksto.
Kiu trovis aliajn preserarojn?